ئىسلام ۋە سېكۇلارلىشىشنىڭ مەنبەلىرى

تېز توشۇش

بىخەتەر كىتاب سېتىۋېلىش

سېكۇلارلىشىش ھادىسىسى غەرب جەمئىيەتشۇناسلىرىنىڭ قارىشىدا 19 - ئەسىرنىڭ ئاخىرلىدا مەيدانغا كەلگەن مودېرنلىشىش بىلەن ماس قەدەم ھالەتتە ئوتتۇرىغا چىققان ھادىسە بولۇپ، ئۇلارنىڭ قارىشىدا بۇندىن كېيىن ھەرقايسى جەمئىيەتلەر كۈندىن - كۈنگە مودېرنلىشىشكە قاراپ ماڭاتتى ۋە پەن - تېخنىكا تەرەققىي قىلىپ مودېرنلەشكەنسېرى ئىنسانلار ئەقلىيلىشىپ، جەمئىيەتتە يۈز بەرگەن تۈرلۈك ئىجتىمائىي ھادىسىلەرنى ئىلگىرىكى دەۋرلەردىكىدەك دىنغا ياكى دىنىي كۈچلەرگە باغلاپ چۈشەنمەستىن، ئەقىلگە ۋە بىلىمگە تايىنىپ چۈشىنىشكە باشلايتتى. بۇنىڭ نەتىجىسىدە دىندىن بارغانسېرى يىراقلىشىپ، جەمئىيەتتىكى دىنىي كەيپىيات سۇسلىشىپ باراتتى. نەتىجىدە جەمئىيەتتىكى دىننىڭ تەسىرى ۋە رولى بارا - بارا ئاجىزلاپ، دىن بىلىمگە ئورۇن بوشىتاتتى - دە، سېكۇلارلىشىش مەيدانغا كېلەتتى. جەمئىيەت مانا مۇشۇنداق يۆنىلىش بويىچە ئىلگىرىلەپ، ئاخىر بېرىپ «دىن، تەڭرى» دەيدىغان نەرسىلەر دۇنيا سەھنىسىدىن يوقىلاتتى. ھەتتا ئۇلارغا نىسبەتەن «تەڭرى ئۆلگەن» ئىدى.

ئۆتكەن ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىنىڭ باشلىرىدا غەرب جەمئىيەتشۇناسلىرى ئارىسىدا مانا مۇشۇ قاراش ھۆكۈم سۈردى. بۇ قاراش ئىلگىرى سۈرۈلۈپ ئارىدىن 20 ─ 30 يىل ئۆتەر - ئۆتمەيلا، ئەڭ مودېرنلىشىشى ۋە بۇنىڭ نەتىجىسىدە ئەڭ سېكۇلارلىشىشى كۈتۈلگەن غەرب دۇنياسىدا دىن يوقىلىش ئۇياتقا تۇرسۇن، ئەكسىچە ھەرقايسى غەرب جەمئىيەتلىرىدە بولۇپمۇ ئامېرىكىدا دىنىي كەيپىيات تېخىمۇ قويۇقلىشىپ، دىنىي پائالىيەتلەر تېخىمۇ جانلىنىپ كەتتى. بۇ رېئاللىق ئالدىدا مەزكۇر مۇتەپەككۇرلار ئۆزلىرىنىڭ «سېكۇلارلىشىش» ھادىسىسى ھەققىدىكى چۈشەنچىلىرىدە خاتالاشقانلىقىنى ئېتىراپ قىلماي تۇرالمىدى. دېمەك، سېكۇلارلىشىش ھادىسىسىنىڭ مەنبەسى ئۇلار ئويلىغاندەك پەقەت «مودېرنلىشىش»لا ئەمەس ئىدى، دۇنيامۇ ئىلىم - پەن تەرەققىي قىلىپ، مودېرنلەشكەنسېرى سېكۇلارلىشىدىغان، دىنسىزلىشىشقا قاراپ تۈز سىزىق بويىچە توختىماي ئىلگىرىلەيدىغان ئىش يوق ئىدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار «سېكۇلارلىشىش» ھادىسىسى ۋە ئۇنىڭ مەنبەسى ھەققىدە قايتىدىن ئىزدىنىشكە باشلىدى.

دەرۋەقە، قولىڭىزلاردىكى بۇ ئەسەر تۈركىيەلىك مەشھۇرمۇتەپەككۇر ياسىن ئاكتاي تەرىپىدىن يېزىلغان بولۇپ، ئاپتور بۇ ئەسىرىدە ئىسلام ۋە سېكۇلارلىشىشنىڭ مۇناسىۋىتى ھەم «سېكۇلارلىشىش» ھادىسىسى ھەققىدە توختىلىپ، بۇنىڭ تۈز سىزىق بويىچە توختىماي ئىلگىرىلەيدىغان، ئاخىر بېرىپ دىننىڭ يوقىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بىر ھادىسە ئەمەس، ئەكسىچە بۇ ھادىسىنىڭ ئىنسانىيەتنىڭ روھىي دۇنياسىدا ئەزەلدىن بارلىقىنى ۋە ئۇنىڭ مەنبەلىرىنىڭ مەرىپەتچىلىك، لىبېرالىزم، مودېرنلىك، كونسېرۋاتىپلىق ۋە ئەنئەنىچىلىكتىن ئىبارەت نۇرغۇن سەۋەبلەردىن كېلىپ چىقىدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ ھەمدە بۇ ئەسىرىدە مۇشۇ تېمىلار ھەققىدە ئەتراپلىق توختىلىدۇ.

ئاپتور	پىروفېسسور ياسىن ئاكتاي
بەت سانى	370
تەرجىمە قىلغۇچى	ھەبىبۇللاھ مەتقۇربان
تىلى	ئۇيغۇرچە
فورماتى	32 كەسلەم
نەشر يىلى	2023
نەشرىيات	كاشغەرىي ئىلىم ۋە تەتقىقات مەركىزى